Ελένη Δικαίου: «Κανείς άνθρωπος δεν μπορεί να είναι αληθινά ευτυχισμένος αν δεν είναι ο εαυτός του».
Την Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου είχαμε τη χαρά και την τιμή, μετά από πρόκληση της φιλολόγου κας Καραβασίλη Εύης, να φιλοξενήσουμε στο Σχολείο μας μια εξαιρετική συγγραφέα της εφηβικής – παιδικής λογοτεχνίας, την Ελένη Δικαίου. Φιλική, προσιτή, πρόθυμη και δοτική συζήτησε μαζί μας και απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις που τις θέσαμε και αφορούσαν τόσο γενικά θέματα που αναφερόταν στην προσωπικότητα και στη συγγραφική της δράση όσο και πιο ειδικά, που είχαν σχέση με δύο βιβλία της που είχαμε διαβάσει: «Ο άνεμος στα μαλλιά της» και «Φόντο σε διπλό καθρέφτη»
- Πηγή έμπνευσης των μυθιστορημάτων σας είναι πραγματικά ή φανταστικά γεγονότα;
Ψυχή κάθε μυθιστορήματός μου είναι πάντα μια αλήθεια, κάτι το οποίο έχει αγγίξει και την δική μου ψυχή, κάτι που έζησα, που είδα, κάτι που διάβασα. Η φαντασία ντύνει αυτή την αλήθεια η οποία ορισμένες φορές αποτελεί το κύριο μέρος του βιβλίου, κάποιες άλλες την βάση για να δομηθεί ο μύθος. Για παράδειγμα στην πρώτη κατηγορία ανήκουν ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΑΚΙΑ ΜΕ ΤΑ ΝΑΥΤΙΚΑ, είναι η ιστορία των δικών μου οι οποίοι ήρθαν πρόσφυγες από την Σμύρνη μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Στην δεύτερη Η ΚΟΙΛΑΔΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΕΣ, ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας το οποίο έγραψα επηρεασμένη από την λίμνη Κάρλα την οποία αποξήραναν προκαλώντας οικολογική καταστροφή και τώρα ξαναγεννιέται.
- Γιατί αποφασίσατε να γράφετε μόνο για παιδιά και εφήβους;
Από την στιγμή που γράφοντας τα ΚΟΡΙΤΣΑΚΙΑ ΜΕ ΤΑ ΝΑΥΤΙΚΑ ανακάλυψα πως μπορώ να μιλάω στην γλώσσα των εφήβων και των παιδιών αποφάσισα πως αυτό μου αρέσει πολύ περισσότερο από το να απευθύνομαι αποκλειστικά σε ενήλικες. Άλλωστε η λογοτεχνία «και για εφήβους και παιδιά», απευθύνεται σε αναγνώστες κάθε ηλικίας.
- Σε ποια ηλικία αντιληφθήκατε την αγάπη της συγγραφής;
Από παιδί είχα ανακαλύψει την μαγεία της ανάγνωσης. Διάβαζα πολύ. Κάποια στιγμή αποφάσισα να γράψω κι εγώ μια δική μου ιστορία. Ήμουν μαθήτρια της Γ΄ Γυμνασίου, όταν είδα ένα μικρό μου διήγημα να δημοσιεύεται στην Διάπλαση των Παίδων, ένα καταπληκτικό παιδικό περιοδικό το οποίο κυκλοφορούσε εκείνη την εποχή.
- Υπήρχε κάποιο πρότυπο στο οικογενειακό σας περιβάλλον ή γενικότερα που σας ώθησε στη συγγραφή;
Στην οικογένειά μου γνωρίζαμε όλη και την αξία και την απόλαυση της ανάγνωσης, η επιθυμία να γίνω συγγραφέας νομίζω πως ξεκίνησε από εκεί.
- Υπήρξε κάποιο γεγονός της προσωπικής σας ζωής που ήταν πηγή έμπνευσης για κάποιο βιβλίο σας;
Ναι βέβαια, το είπα άλλωστε και στην αρχή. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και το :ΜΟΥ ΜΑΘΑΙΝΕΤΕ ΝΑ ΧΑΜΟΓΕΛΑΩ ΣΑΣ ΠΑΡΑΚΑΛΩ. Η κεντρική του ηρωίδα ,η Ιφιγένεια, θα μπορούσε να είμαι εγώ ή ίδια.
- Μπορείτε να ξεχωρίσετε κάποιο από τα βιβλία σας;
Τα βιβλία είναι σαν τα παιδιά. Καμία μάνα δεν μπορεί να τα ξεχωρίσει τα δικά της.
- Ποιος είναι ο αγαπημένος σας από τους κλασικούς λογοτέχνες;
Πριν από όλους πάνω από όλους λατρεύω τον Όμηρο, ακολουθεί μια πολύ μακριά σειρά … είμαι βλέπετε βιβλιοφάγος. Τώρα ποιος είναι πριν, ποιος μετά σ’ αυτή την σειρά καλύτερα να μην μπω σε τέτοια διαδικασία. Πάντως εκεί μπορεί να συναντήσει κανείς και Έλληνες και ξένους λογοτέχνες.
Ο άνεμος στα μαλλιά της
- Πηγή έμπνευσής σας σε αυτό το βιβλίο είναι γεγονότα του οικογενειακού ή κοινωνικού σας περιβάλλοντος;
Του στενού μου οικογενειακού περιβάλλοντος όχι ευτυχώς, του κοινωνικού περιβάλλοντος .
- Γιατί επιλέξατε τέτοια ανατροπή στη ζωή του Γιώργου;
Μα κάπως θα έπρεπε να επέλθει «η κάθαρση» και τι πιο ελπιδοφόρο να επέλθει από έναν νέο άνθρωπο;
- Γιατί δώσατε το όνομα Γιασεμή στην ηρωίδα;
Λατρεύω τα γιασεμιά, είναι το αγαπημένο μου λουλούδι, τόσο λεπτεπίλεπτα και με τόσο δυνατό άρωμα. Άλλωστε το όνομα Γιασεμή δεν είναι ασυνήθιστο στους Μικρασιάτες.
- Στο τέλος του βιβλίου ο Γιώργος βλέποντας τα λουλούδια Campanula sartorii που θυμίζουν γιασεμί, θυμάται τη Γιασεμή και την υπόσχεσή της να έρθει να τον βρει την άνοιξη. Γιατί επιλέξατε αυτό το τέλος και όχι ένα happy end;
Γιατί το τέλος κάθε βιβλίου πρέπει να αφήνει στον αναγνώστη την δυνατότητα να προχωρήσει πέρα από την ιστορία σύμφωνα με τα δικά του μέτρα.
- Γιατί αφήνετε πολλά αναπάντητα θέματα με τους ήρωες και δεν φτάνετε σε ένα οριστικό τέλος στην ιστορία;
Δεν υπάρχουν αναπάντητα θέματα, απλά πρέπει να ψάξει κανείς προσεκτικά σε λέξεις και πράξεις μέσα στις σελίδες του βιβλίου κι όσες απαντήσεις μοιάζει να λείπουν είναι για να τις συμπληρώσει ο αναγνώστης, ώστε να γίνει κι ο ίδιος μέρος της ιστορίας την οποία διάβασε.
- Προβληματιστήκατε για τον τρόπο έκφρασης των ηρώων, ο οποίος μπορούσε να κατακριθεί από τους μεγαλύτερους αναγνώστες;
Όλα αυτά τα χρόνια που γράφω βιβλία και για εφήβους και παιδιά, δεν έχω ποτέ κατακριθεί ότι χρησιμοποιώ αδόκιμες λέξεις και εκφράσεις. Ο λόγος είναι ότι δεν χρησιμοποιούνται για να προκαλέσουν και μέσα από αυτή την πρόκληση να προσελκύσουν αναγνώστες , αλλά επειδή εμπεριέχονται στην δομή της ιστορίας, στον τρόπο με τον οποίο ενεργούν και εκφράζονται οι ήρωές της.
- Θα μπορούσατε να φανταστείτε αυτό το βιβλίο σε ταινία;
Ναι μπορώ και πολύ θα το ήθελα, αρκεί να ξέρω πως η ταινία δεν πρόκειται να αλλοιώσει το νόημα του βιβλίου.
Φόντο σε διπλό καθρέφτη
- Από πού εμπνευστήκατε τον τίτλο;
Από την ηρωίδα μου, όποιος διαβάσει το βιβλίο εύκολα μπορεί να καταλάβει το γιατί.
- Γιατί γράψατε ένα βιβλίο που αποτελεί την άλλη οπτική της ίδιας οικογένειας;
Ένιωσα την ανάγκη να πω πράγματα, τα οποία δεν είχαν ειπωθεί στον ΑΝΕΜΟ ΣΤΑ ΜΑΛΛΙΑ ΤΗΣ.
- Γιατί είναι τόσο επικριτική η μητέρα της ως προς την εμφάνιση της κόρης της;
Οι γονείς συχνά επιβάλουν στα παιδιά τους πράγματα, τα οποία έχουν σχέση με τα δικά τους θέλω και πρέπει. Το κάνουν από αγάπη ξεχνώντας πως τα θέλω και τα πρέπει του καθενός ορίζονται από τον ίδιο, γιατί μόνο έτσι μπορεί να είναι ευτυχισμένος.
- Γιατί βάζετε ως γιαγιά της Κέλλυ μια Κωνσταντινοπολίτισσα;
Η γιαγιά Καλλιόπη είναι το πρότυπο της γιαγιάς με την απέραντη αγάπη και την παρήγορη αγκαλιά. Θα μπορούσε να κατάγεται από οπουδήποτε. Διάλεξα την Κωνσταντινοπολίτισσα, γιατί ήταν πολύ κοντά σε μένα και στην Μικρασιατική μου καταγωγή από την πλευρά της μητέρας μου.
- Θέλετε μέσα από τη μεταμόρφωση της Κέλλυ να περάσετε μήνυμα για τη νευρική ανορεξία που αποτελεί συνέπεια των κοινωνικών στερεοτύπων της κοινωνίας μας;
Ναι ,αυτό το μήνυμα περνάει, όμως δεν ξεκίνησα γράφω το βιβλίο με σκοπό να περάσω ένα συγκεκριμένο μήνυμα. Κανένα βιβλίο μου δεν έχω ξεκινήσει μ’ αυτό τον τρόπο. Το μήνυμα αναδύθηκε στην πορεία, όπως ακριβώς είναι το ζητούμενο ειδικά σε βιβλία τα οποία απευθύνονται σε νεαρούς ενήλικες, στα οποία πρέπει να απουσιάζει εντελώς ο διδακτισμός.
- Τα γεγονότα που αφορούν τη ζωή της Κέλλυ είναι αποτέλεσμα εμπειριών που έχετε γίνει αποδέκτης από κάποια κορίτσια;
Φυσικά, διαφορετικά το βιβλίο θα ήταν «ψεύτικο»
- Το γεγονός της εγκυμοσύνης γιατί το χρησιμοποιήσατε στις τελευταίες σελίδες; Ποιο μήνυμα θέλατε να περάσετε;
Κατ’ αρχάς εδώ διευκρινίζουμε για τον καθένα, ο οποίος θα δει το συγκεκριμένο θέμα με καχυποψία το ότι η Κέλλυ στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου είναι πια ενήλικη. Το μήνυμα το οποίο περνάει είναι το ίδιο με αυτό στον ΑΝΕΜΟ ΣΤΑ ΜΑΛΛΙΑ ΤΗΣ. Κανείς άνθρωπος δεν μπορεί να είναι αληθινά ευτυχισμένος αν δεν είναι ο εαυτός του.
ΕΛΕΝΗ ΔΙΚΑΙΟΥ
26 Φεβρουαρίου 2020
Βιογραφικό: Η Ελένη Δικαίου γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νέα Ιωνία Βόλου. Τελειώνοντας το λύκειο, ήρθε στην Αθήνα και για αρκετά χρόνια εργάστηκε στις Δημόσιες Σχέσεις του ΟΤΕ. Με τη λογοτεχνία άρχισε να ασχολείται από τα μαθητικά της χρόνια στέλνοντας συνεργασίες στο περιοδικό “Διάπλασις των παίδων”. Το 1991 κάνει την πρώτη της εμφάνιση στη λογοτεχνία για παιδιά και για νέους με το μυθιστόρημα “Τα κοριτσάκια με τα ναυτικά” (Ακρίτας, 1991, 3η έκδ. από τις Εκδόσεις Πατάκη, 2000), που βραβεύτηκε από την Ένωση Σμυρναίων, έχει μεταφραστεί και κυκλοφορεί στα γαλλικά. Ακολουθούν τρία ακόμα μυθιστορήματά της για μεγάλα παιδιά:
– “Οι θεοί δεν πεθαίνουνε στην Πέλλα”, βραβείο Κέντρου Τέχνης Παιδιού, εκδόσεις Πατάκη, 1993, 11η εκδ. 2001
– “Μου μαθαίνετε να χαμογελάω, σας παρακαλώ;”, έπαινος Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, εκδόσεις Πατάκη, 1994, 13η έκδ. 2001
– “Αναζητώντας τους χαμένους ήρωες”, τιμητική διάκριση Premio Europeo Pier Paolo Vergerio από το Πανεπιστήμιο της Πάντοβα, εκδόσεις Πατάκη, 1996, 5η έκδ. 2001.
Το 2004 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείου Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά για το βιβλίο της “Το μεγάλο ταξίδι του Οδυσσέα”, μια μυθιστορηματική ανάπλαση της “Οδύσσειας” από τη διπλή σειρά (για μικρά και μεγαλύτερα παιδιά) με θέματα από την ελληνική μυθολογία.
